Aşağıdaki bilgiler, tedavi için hekiminize ulaşana kadar geçecek zamanda size yardımcı olabilecek ilk yardım bilgileridir.

Bu bilgiler ışığında yapılacak çok basit uygulamalar ile, daha sonradan çözümlenmesi çok zor olan tabloların ortaya çıkması önlenebilmektedir.

Acil olarak diş hekimine gidilmesi tavsiye olunur.

Diş Ağrısı:

Ağrının nedeni olabilecek sorunlar farklı olsa da aşağıdaki uygulamalar ağrıyı azaltabilir:

- Ağrıyan diş üzerinde ve dişlerin arasında bulunan gıda birikintileri, diş fırçası ve diş ipi kullanılarak temizlenmelidir.

- Tuzlu su (yarım su bardağına yarım çay kaşığı tuz) ile ağız iyice çalkalanabilir.

- Ağız içinde soğuk su tutmak ağrıyı azaltabilir.

- Kesinlikle ağrıyan diş üzerine ASPİRİN ya da herhangi bir ağrı kesici ilaç uygulanmamalıdır.

Diş etinde ve çevre yumuşak dokularda tahrişlere neden olabilir. Dolayısıyla diş ağrısının yanında ikinci bir ağrı oluşabilir.

- Ağrıyan diş üzerine rakı, kolonya vb. ürünler uygulanmamalıdır.

- Yüzde şişlik oluşmuşsa o bölgeye soğuk kompres yapılmalıdır.

Diş hekimine gitmeden önce bir ağrı kesici ilaç alınabilir. Fazlası ciddi mide sorunları yaratabilir.

- Rastgele antibiyotik alınmamalıdır. Hekiminiz durumunuzu gördükten sonra gerekiyorsa önerecektir.

- Çürük nedeni ile oyuk oluşmuşsa buraya çok az karanfil yağı (eugenol) emdirilmiş pamuk koyulabilir. Eczanelerde hazır solüsyon olarak da vardır. Eugenol ağrının azalmasını sağlayacaktır, ancak bu işlemi yaparken eugenolü fazla kullanarak diş etine sızmasına neden olunmamalıdır.

Çünkü karanfil yağı da yumuşak dokuları tahrip edici özelliğe sahiptir.

Diş Apsesi:

Diş çürükleri ve diş eti hastalıkları zamanında tedavi edilmezse, daha çok sorun yaratan bir hastalığa yol açabilir.

Çürük yoluyla dişin içine yerleşen bakteriler (enfeksiyon) kökten çevre kemiğe yayılabilir ve kemikten kurtulup yumuşak dokular arasında çoğalabilir. Bu durum apse olarak bilinir.

Yumuşak dokulardan kurtulan apse içindeki irin, ağıza veya deriden ağız dışına (yüz bölgesine) fistül dediğimiz yolla boşalabilir.

Enfekte diş kökü ve şişmiş doku ağrıya neden olabilir. Ancak irin boşalırsa ağrı hafifleyebilir. Şişmiş dokuların içindeki irin, bakteriden yoğun sarımsı bir sıvıdır ve kan yoluyla diğer organlara dağılabilir.

Belirti:

- Dişte sürekli ya da zonklama şeklinde ağrı

- Boyunda şişmiş lenf düğümleri

- Sıcak ya da soğuk gıdalara karşı hassasiyet

- Ateş ve genel kırıklık

- Enfekte diş etrafında ( diş etinde veya yüzde) şişlik

- Çiğnerken ağrı

Tedavi:

Diş hekiminize gitmeden önce, bir ağrı kesici içilebilir.

Ancak, antibiyotik diş hekimine danışılmadan içilmemelidir.

Günümüzde apseli dişin dahi kurtarılabilme olasılığı vardır.

Dişin anatomisine ve enfeksiyonun yerine-şiddetine göre tedaviye karar verilmektedir.

Bilmek gerekir ki yüz bölgesindeki her şişlik diş kaynaklı apse olmayabilir.

Vakit kaybetmeden diş hekimine giderek doğru teşhis ve tedaviyle önlem alınması gerekir.

Çeşitli enfeksiyonlar, tümoral ve kistik oluşumlar, tükürük bezi enfeksiyonları, alerjik reaksiyonlar vb. durumlarda da şişlik gözlenebilir.

Diş kırılması / Diş yaralanması:

- Mümkünse kırılan diş parçası bulunarak koruma altına alınmalıdır; serum fizyolojik veya sütün içinde saklanabilir, temiz bir gazlı beze sarılabilir.

- En acil şekilde diş hekimine gidilmelidir. Kırık parça dişe yapıştırılabilir, böylece dişteki madde kaybı minimum olur.

- Diş darbe nedeni ile kendi yuvasında yer değiştirir ise hafif bir parmak basıncı ile diş eski pozisyonuna getirilmeye çalışılmalıdır.

- Diş yuvasında normal konumuna getirilirken kesinlikle zorlanmamalıdır.

- En geç bir saat içerisinde diş hekimine başvurulmalıdır.

Daimi dişin yerinden çıkması (Avulsiyon):

- Yerinden çıkan diş bulunmalıdır.

- Bulunan diş , taç (kuron) kısmından yani ağızda görünen kısmından tutulmalıdır.

- Diş kök kısmından tutulmamalıdır; buradaki dokuların daha fazla hasar görmesine neden olunmamalıdır.

- Eğer dişin kök kısmındaki dokular fazla hasar görürse dişin yuvasına tutunması mümkün olmaz.

- Kuron kısmından tutulan dişin üzerinde bulunan yabancı maddeler akan su altında yıkanmalıdır.

- Diş yüzeyinin temizlenmesi sırasında ovalama işlemi yapılmamalı ve kesinlikle fırça kullanılmamalıdır.

- Öncelikle diş yuvasına yerleştirilmeye çalışılmalıdır.

- Dişi yerine yerleştirirken aşırı kuvvet uygulanmamalıdır. Aksi takdirde diş ve diş yuvasında ciddi hasarlara neden olunabilir.

- Diş yuvasına yerleştirilebilmişse yerinde sabit kalabilmesi için üzerine temiz bir gazlı bez koyularak hafifçe ısırtılmalıdır. Bu şekilde en kısa zamanda diş hekimine başvurulmalıdır.

- Eğer diş yuvasına yerleştirilememişse diş hekimine gidinceye kadar, hastanın kendi ağzında dil altında bol tükürüklü olarak veya temiz bir küçük kaba hastanın kendisinden tükürük biriktirilip diş içine konularak; bu imkanlar yoksa süt ya da su içerisinde korunmalıdır.

- Yerinden çıkmış dişin tekrar kazanılması için diş dokularının fazla zedelenmemesi ve mümkün olduğunca çabuk diş hekimine başvurulması gereklidir.

- Uygun şartlarda korunmuşsa ve en geç bir saat içerisinde diş hekimine ulaştırılmışsa dişin tekrar kendi yuvasına yerleştirilerek (reimplantasyon) ile kurtulma şansı %90'dır.

Dudak ve yanak yaralanmaları:

- Yaralı bölge ılık su ile temizlenmelidir.

- Bölgede kanama meydana gelmişse temiz bir gazlı bez ile basınç uygulanmalıdır.

- Basınç uygulamasına rağmen kanama 15 dakika içerisinde durmazsa en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

- Eğer yara fazla büyükse ve kanama devam ediyorsa, diş hekimine ya da en yakın acil polikliniğine başvurulmalıdır.

- Kanama durduktan sonra yanak ya da dudak dışından soğuk kompres uygulanmalıdır.

Diş çekimi sonrasında oluşan kanamalar:

- Diş çekiminden sonra oluşan hafif kanamalar normaldir.

- Şiddetli kanama varsa hemen diş hekiminize ya da en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

- Sızıntı şeklinde kanama varsa çekim yeri üzerine konulan gazlı bez basınç uygulayarak yarım saat tutulursa kanama duracaktır. Kanama hala devam ediyorsa diş hekimine başvurulmalıdır.

- Bu mümkün değil ise bir çay poşeti suda ıslatıldıktan sonra gazlı beze sarılarak çekim yerine basınçla uygulanabilir. Çay yaprağı içerisinde bulunan kanın pıhtılaşmasına yardımcı mineraller sayesinde yarım saat içerisinde kanama duracaktır.

- Eğer sonuç alınamıyorsa diş hekimi ya da en yakın sağlık merkezine başvurulmalıdır.

Ağız Koruyucuları (Mouth Guard):

Yukarıdaki ağız yaralanmaları sıklıkla, basketbol-futbol benzeri temaslı sporlar yaparken meydana gelen çarpma ve düşmeler ile trafik kazaları sonucunda oluşmaktadır.

Temaslı spor yapan kişiler, ağız yaralanmalarını ve diş kırıklarını önlemek için ağız koruyucusu (mouth guard) kullanmalıdırlar.

Ağız koruyucuları alt ve üst dişler arasına yerleştirilerek yumuşak plastikten yapılmış apereylerdir.

Alt ve üst dişler arasında yumuşak yastık görevi yaparak, dişlerin arasındaki direkt teması kaldırır.

Bu şekilde, darbe ile meydana gelen travmalar sonucunda oluşan aşırı kuvvetleri emerek, olası beyin sarsıntılarını, diş ve çene kırklarını, dil ve yanak yaralanmalarını büyük oranda önlerler.

Ağız koruyucularının koruyuculuk işlevlerini yerine getirebilmeleri için 3 -5 mm kalınlığında olması gerekmektedir.

Bu özellikleri ile ağız koruyucuları her yaştaki sporcunun vazgeçilmez ekipmanlarından biri olmalıdır.

Çeşitleri:

1- Hazır ağız koruyucuları:

Spor malzemesi satan mağazalarından kolaylıkla elde edilebilirler.

Fabrikasyon olarak üretilmişlerdir. Diğerlerine kıyasla daha ucuzdurlar, ancak dişlere uyumu tam olmadığı için koruyuculuk işlevini istenildiği gibi yerine getirememektedirler.

2- Ağız içerisinde şekillenen ağız koruyucuları:

Diş hekimi tarafından hazırlanması gerekmektedir.

Akrilik ya da kauçuk esaslı özel maddeler ağıza yerleştirilerek gerekli şekli aldıktan sonra sertleşmeleri sağlanır.

3- Kişiye özel yapılan ağız koruyucuları:

Diş hekimi tarafından kişiye özel üretilir. Bu nedenle dişler ile tam bir uyum sağlayabilmektedir.

En iyi koruma bu tip ağız koruyucuları ile sağlanmaktadır.

Kullanımı:

- Kullanmadan önce ılık su ve sabunla yıkanmalıdır.

- Sıcak su kullanılmamalıdır. Özellikle 2. tip ağız koruyucularını sıcaklık karşısında yumuşayacağı için deforme olabilir.

- Saklanmadan önce bir ağız gargarası içerisine batırılıp çıkartılmalıdır.

- Ağız koruyucusunun kuru muhafaza edilmesi gereklidir. Bunun için iyi havalanabilen saklama kutusu kullanılmalıdır.

- Aşırı sıcak deformasyonlara neden olacağı için güneş ışığında ya da sıcak havalarda otomobil içerisinde tutulmamalıdır.

- Üzerine herhangi bir ağırlık koyulmamalıdır.

- Bir başkasının kullanmasına izin verilmemelidir.

- Ağız koruyucularının kişiye özel bir malzeme olduğu unutulmamalıdır.